Inleiding
Waarom deze handleiding en tool?
De effecten op natuur en landschap werden in het verleden vaak alleen kwalitatief meegenomen in beleidsbeslissingen. Een belangrijke reden hiervoor was de afwezigheid van bruikbare en betrouwbare kengetallen voor de kwantificering en monetarisering ervan. Veel gevalstudies en onderzoek over de baten van ecosystemen zijn terug te vinden in wetenschappelijke literatuur, maar het is niet gemakkelijk om de resultaten ervan te vertalen in praktisch bruikbare methodes om verschillende landgebruikscenario's te vergelijken.
Deze handleiding wil in de eerste plaats pragmatische methodes aanreiken om veranderingen in de levering van ecosysteemdiensten (ESD) te waarderen. Dit kan een hulpmiddel zijn voor iedereen (beheerders, landontwikkelaars, overheden, natuurorganisaties of actieve inwoners) die het sociaal-economische belang van ecosystemen in kaart wil brengen. Dit kan men doen om de waarde van veranderingen aan te tonen, om de baten van investeringen te waarderen of om te gebruiken in bijvoorbeeld een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) of een milieueffectrapport (MER).
De handleiding biedt een stappenplan om bij veranderingen in landgebruik de effecten op ecosysteemdiensten te schatten en vervolgens de economische waarde daarvan in beeld te brengen. De handleiding geeft voor verschillende ecosysteemdiensten weer wat deze dienst juist inhoudt en hoe men die dienst kwalitatief, kwantitatief en/of monetair kan waarderen. Ze geeft welke uitgangspunten werden gebruikt, welke inputdata nodig zijn en waar men deze data kan vinden. Tot slot wordt elke ecosysteemdienst geïllustreerd met een voorbeeld. Deze gegevens zijn gebaseerd op voortschrijdende inzichten inzake de kwalitatieve, kwantitatieve en monetaire waardering van ecosysteemdiensten.
De methodes beschreven in deze handleiding worden ook toegepast in de webtool "Natuurwaardeverkenner" (https://natuurwaardeverkenner.be/) waarmee u zelf kan verkennen welke ecosysteemdiensten belangrijk zijn in uw gebied of worden beïnvloed door uw project. In de webtool kan u uw studiegebied intekenen op kaart of via een shape-bestand opladen. De tool haalt dan van bestaande kaartlagen alle benodigde gegevens op. Zo hoeft u deze niet zelf te verzamelen. Ook kan u via deze link meer achtergrondinformatie over de gebruikte methodes bekomen. Naast deze handleiding vindt u er ook een handleiding opgesteld specifiek voor ecosysteemdiensten in een stedelijke context.
De methodes zijn geschikt voor een eerste indicatieve beoordeling van de impact van een project of van een beleid op de geleverde ecosysteemdiensten. Indien een specifieke ecosysteemdienst zeer belangrijk blijkt te zijn of discussies oproept bij stakeholders, wordt aanbevolen om een meer gedetailleerde ecologische en /of economische modellering te gebruiken. Waar mogelijk hebben we voorbeelden van deze uitgebreidere modellen weergegeven per ecosysteemdienst.